Zapobieganie legionelli w układach klimatyzacji

Po raz pierwszy legionellozę wykryto w USA w 1976 r, w Filadelfii. W hotelu, w którym odbywał się zjazd Legionu Amerykańskiego 221 kombatantów zachorowało, a 34 zmarło. Od tego wydarzenia pochodzi nazwa choroby – legionelloza lub choroba legionistów. Stwierdzono, że źródłem zakażenia były bakterie pochodzące z systemu klimatyzacji.

Ta niebezpieczna choroba górnych dróg oddechowych jest wywołana przez bakterie Legionella pneumophila. Objawy, które wywołuje są podobne do zapalenia płuc i grypy. To powoduje, że często jest mylona z tymi chorobami. Chorzy uskarżają się na kaszel, gorączkę, zaburzenia w oddychaniu, bóle mięśni i głowy oraz ogólne zmęczenie.

Największa epidemia, w hiszpańskiej Murcji w 2001 r., ogarnęła całe miasto. Bakteriami pochodzącymi z wieży chłodniczej zaraziło się 449 osób (6 zmarło). Podaje się, że na legionellozę zapada ok. 5% osób narażonych na kontakt z bakterią, z czego ok. 5-20% umiera. Zdarza się tak, że bakteria atakuje nie płuca, a serce, wątrobę, nerki, czy błony surowicze. W takich przypadkach szanse na wyleczenie są minimalne. Szczególnie zagrożone chorobą są osoby o obniżonej odporności (m.in. osoby starsze, palące lub nadużywające alkoholu, cierpiące na przewlekłe choroby itd.).

W Polsce jednym z najgłośniejszych przypadków zachorowań na legionellozę był ten, gdzie w szpitalu w Jastrzębiu Zdroju zachorowało 4 osoby, z których 3 zmarło. Natomiast w roku 2005 miały miejsce zachorowania w hotelach w Gdańsku i na Mazurach, w 2008 w szpitalu w Szczecinie, w 2009 w ośrodku wczasowym w Kołobrzegu. W 2010 r. w Czeladzi zaraziło się ponad 20 osób. Trzeba przy tym pamiętać, że w Polsce instalacje klimatyzacyjne montuje się od stosunkowo niedawna i nie są tak powszechne, jak w innym krajach. Natomiast z roku na rok urządzeń przybywa, co zwiększa skalę zagrożeń wynikających z zagrożenia legionellozą.

Dlatego zapobieganie rozwojowi tej groźnej dla zdrowia bakterii powinno przebiegać wielotorowo. Pierwszym etapem, czyli już w trakcie projektowania instalacji należy zadbać o odpowiednie rozmieszczenie urządzeń, zastosowanie właściwych materiałów, takich, które nie stanowią pożywki dla drobnoustrojów, oraz o umożliwienie łatwej obsługi serwisowej oraz czyszczenia.

Kolejną sprawą jest dbanie podczas eksploatacji o utrzymanie odpowiedniej wilgotności przepływającego powietrza, aby zapobiec gromadzeniu się obrostów biologicznych na urządzeniach. Ponieważ najłatwiej jest zapobiegać, to należy utrzymywać instalację w odpowiednim stanie technicznym i higienicznym. Okresowe kontrole stanu technicznego instalacji nie zostały stworzone z myślą o utrudnianiu życia użytkownikowi, a w trosce o jego zdrowie. NA bieżąco wymieniane i naprawiane elementy, okresowe czyszczenie i dezynfekcja to podstawa sprawnej klimatyzacji.

Należy również kontrolować i uzdatniać wodę wykorzystywaną w układach klimatyzacji do przygotowania powietrza doprowadzanego do pomieszczeń – przede wszystkim zapobiegać oraz usuwać kamień, korozję oraz obrosty mikrobiologiczne. Tutaj należy stosowac różne, dedykowane preparaty przeznaczone do odkażania klimatyzacji. Najlepsze są takie, które posiadają szerokie spektrum oddziaływania na drobnoustroje, w tym na bakterie Legionella pneumophila.

Dodatkowo środki nie mogą być toksyczne, szkodliwe, oparte na agresywnej chemii. Z reguły powinny być biodegradowalne i bezpieczne dla materiałów, z którymi mają kontakt po zastosowaniu, czyli np. nie biedą powodować korozji. Ważne (choć bardziej z praktycznego punktu widzenia) jest również to, aby środek nie wymagał spłukiwania, to znacznie ułatwia stosowanie, ale w praktyce sprzyja uniknięciu problemów z nadmiernym zawilgoceniem instalacji.

Prawidłowa eksploatacja urządzeń, ich serwisowanie i utrzymywanie w odpowiednim stanie technicznym oraz higienicznym będzie skutkować tym, że w układzie klimatyzacji nie pojawią się żadne drobnoustroje oraz opisana powyżej choroba legionistów. Dlatego dla własnego zdrowia warto i należy pamiętać o regularnym czyszczeniu i dezynfekowaniu instalacji przeznaczonej do klimatyzacji. To podstawowy warunek sprawnej, wydajnej klimatyzacji i minimalne możliwości nabawienia się jakiejkolwiek choroby.

Opracował: Marek Bachorski-Rudnicki